Je kent ze ongetwijfeld, de onderzoeken waarbij zo’n 90% van de respondenten denkt dat die toch echt een stuk beter presteert dan gemiddeld. Neem de 11 miljoen bondscoaches die we in Nederland hebben. Of neem autorijden: iedereen waant zich de beste bestuurder van Nederland. En iedereen heeft ook kritiek op de rijvaardigheid van andere bestuurders. Maar dat iedereen de beste bestuurder is, dat kan natuurlijk nooit waar zijn. En dat is het ook niet. Wat wel waar is: de menselijke neiging tot zelfoverschatting.
Een dikke ‘Ik ben de beste’-bril
Wetenschappers noemen dit fenomeen het ‘beter-dan-gemiddeld-effect’ – of voor de fijnproevers: illusoire superioriteit. Ontdekt in 1991 en sindsdien talloze keren bevestigd in onderzoeken. Of het nou gaat om skills of persoonlijkheid: wij mensen hebben de geweldige gave om onszelf net iets beter dan gemiddeld te vinden. In een eerder blog kwam een variant op dit effect al eens voorbij.
Opletten geblazen
Voor HR-pro’s en leidinggevenden is het een goed idee om dit fenomeen altijd in het achterhoofd te hebben. Je kent de situaties vast wel, waarin dit effect zich laat zien. Bijvoorbeeld die ene medewerker die het nu echt tijd vindt voor de promotie, terwijl de manager vooral ziet welke ontwikkeling nog nodig is. Of de sollicitant die zichzelf heel goed verkoopt. Vooral bij beoordelingen, beloning en selectie- en promotiebeslissingen is het goed om de menselijke neiging tot overschatting vooral niet te onderschatten.
Objectiviteit is key
Hoe pak je dit als HR-pro aan? Het kan helpen om te objectiveren of meerdere perspectieven te verzamelen, bijvoorbeeld met deze tips:
- Gebruik 360-graden feedback bij beoordelen en ontwikkeling
- Vergelijk medewerkers met objectieve normen, niet met collega’s
- Gebruik een gestructureerd interview of een opdracht in een selectieprocedure voor een objectieve selectie
De charme van zelfoverschatting
Geen paniek: het zelfoverschattingseffect is niet alleen maar lastig voor HR. Onderzoek wijst uit dat het ook positief kan uitpakken. Het geeft een boost aan iemands eigenwaarde en geluksgevoel. En wie weet gaan medewerkers daar dan wel écht bovengemiddeld door presteren.